Khái niệm chung về gãy xương

Khi cố định tạm thời cần tuân thủ những nguyên tắc nào?

1. Phải giảm đau tốt trước khi cố định (nếu có điều kiện).

Giảm đau tại chỗ: tiêm trực tiếp vào ổ gãy hoặc phong bế gốc chi (Novocain, Lidocain, Xylocain…).

Giảm đau toàn thân: tiêm Promedon, Dolacgan, Morphin…

2. Nẹp cố định phải bất động được khớp trên và khớp dưới của ổ gãy, cùng với chi thể tạo thành một khối thống nhất.

Nẹp cố định phải đủ cứng, đủ dài.

Nẹp và chi phải tạo thành một khối vững chắc, không bị lỏng, lệch sau cố định.

3. Không co kéo, nắn chỉnh chi gãy; không đặt nẹp cứng trực tiếp vào chi thể.

Quá trình cố định phải nhẹ nhàng, tránh động tác thô bạo; tránh co kéo hoặc cố nắn chỉnh chi gãy, cố đẩy đầu xương gãy vào trong ổ gãy vì có thể gây sốc do đau; gây tổn thương thứ phát và ô nhiễm thêm. Không đặt nẹp cứng trực tiếp vào chi thể; phải đệm lót ở những điểm tì đè (đầu xương, vùng xương cứng) bằng bông hoặc gạc (tốt nhất là bông mỡ) hay các vật dụng mềm mại khác để tránh đau và tránh tổn thương.

4. Phải áp dụng kỹ thuật vận chuyển thích hợp cho từng xương gãy.

Có thể sử dụng những loại nẹp nào để cố định xương gãy?

Các loại nẹp chuyên dụng

Nẹp Thomas

Nẹp Diteric

Nẹp Beckel

Nẹp plastic có đai

Nẹp mới dạng Orbe

Nẹp Cramer

Các loại nẹp chuyên dụng: như nẹp Thomas, nẹp Diteric, nẹp Beckel… mặc dù là những loại nẹp tốt và có nhiều ưu điểm như các loại nẹp này đều cố định vững chắc, an toàn, có thể tái sử dụng nhiều lần; nẹp Thomas và nẹp Diteric còn có khả năng kéo dãn nhẹ... Tuy nhiên, về cơ bản chưa thể mua để sử dụng rộng rãi được hoặc vì lý do kinh tế (đắt tiền), hoặc vì lý do kỹ thuật (nặng, khó sản xuất, khó linh hoạt cho các nạn nhân, các tổn thương khác nhau…).

Nẹp mới dạng orbe: Nẹp này mới ra đời, được sử dụng khá rộng rãi trong lâm sàng do nẹp tương đối gọn nhẹ, cố định dễ dàng, thuận tiện, có thể tái sử dụng nhiều lần. Mặc dù có nhiều ưu điểm, song theo các nhà lâm sàng, nẹp này phù hợp hơn khi dùng để cố định tạm thời ở tuyến bệnh viện vì các lý do sau:

+ Kích thước nẹp còn hạn chế nên cố định chưa thật vững chắc, nhất là khi cố định gãy xương lớn (ví dụ, trong cố định đùi, nẹp không cố định được khớp háng và khớp cổ chân).

+ Vì bao nẹp che kín đoạn chi nên khi nạn nhân bị tổn thương kết hợp, bao nẹp sẽ che kín các kỹ thuật sơ - cấp cứu khác gây mất an toàn (ví dụ, che kín ga rô khi phải đặt ga rô, che kín băng khi phải băng vết thương...).

Nẹp Cramer: là loại nẹp tốt, làm bằng kim loại, có thể uốn theo hình dáng chi thể nên rất thuận lợi khi cố định; mang vác, cơ động dễ, có thể tái sử dụng nhiều lần... Tuy nhiên, để sử dụng nẹp cramer, chúng ta phải chuẩn bị kỹ trước khi cố định và khi dùng cố định ở chi dưới thì chưa thật vững chắc.

Nẹp ứng dụng - truyền thống

Nẹp ứng dụng - truyền thống: nẹp tre, nẹp gỗ.

Ưu điểm: Cố định vững chắc, nẹp dễ làm (tự làm được) do vật liệu là tre, gỗ rất sẵn có ở Việt Nam, giá rẻ; mang vác tương đối nhẹ, có thể ứng dụng linh hoạt trên thực tế chiến trường.

Nhược điểm: Nẹp còn khá cồng kềnh, nẹp dài nhất dài 1,2 mét đến 1,3 mét; kỹ thuật tương đối khó, phải sử dụng bông gạc để đệm lót ở nhiều vị trí và dùng băng cuộn để cố định nẹp vào chi bằng nhiều vòng băng, nhiều kiểu băng khác nhau nên có nhiều thao tác phải thực hiện (điều này rất bất lợi khi phải cấp cứu cho nhiều nạn nhân cùng một lúc, ví dụ trong cấp cứu thảm họa).

Các bước cần làm khi sơ cứu gãy xương?

Kỹ thuật Cố định tạm thời gãy xương gồm những bước nào?

KỸ THUẬT CỐ ĐỊNH TẠM THỜI Ở MỘT SỐ VỊ TRÍ KHÁC NHAU

1. Cố định gãy xương cẳng tay bằng nẹp tre/ gỗ

• Chọn nẹp: dùng hai nẹp: nẹp 1 dài khoảng 35 cm; nẹp 2 dài khoảng 40 cm.
• Đặt nẹp: Nẹp 1 ở mặt trước cẳng tay, từ nếp gấp khuỷu đến khớp bàn ngón. Nẹp 2 ở mặt sau cẳng tay, từ quá mỏm khuỷu đến khớp bàn ngón.
• Đệm lót: ở 4 đầu nẹp, khuỷu tay, mặt trước cổ tay, mu tay.

• Cố định nẹp vào chi bằng hai đường băng:

  Đường băng cố định ở cổ tay băng theo kiểu băng số 8 (như băng vết thương gan tay). Tuy nhiên, cần tăng cường các vòng băng tròn quanh nẹp để cố định nẹp được chắc chắn.

  Đường băng cố định ở khuỷu tay băng theo kiểu băng số 8 kép (giống như băng vết thương nếp gấp khuỷu).

  Treo tay trước ngực ở tư thế cẳng tay tương đối vuông góc với cánh tay, bàn tay ở tư thế chức năng.

2. Cố định gãy xương cánh tay bằng nẹp tre/ gỗ

• Chọn nẹp: dùng hai nẹp: nẹp 1 dài khoảng 20 cm; nẹp 2 dài khoảng 40 cm.
• Đặt nẹp: Nẹp 1 ở mặt trong cánh tay, từ đỉnh hõm nách đến nếp gấp khuỷu. Nẹp 2 ở mặt ngoài cánh tay, từ quá mỏm cùng vai đến quá mỏm khuỷu.
• Đệm lót ở 4 đầu nẹp, mỏm khuỷu, nếp gấp khuỷu, mỏm cùng vai.
• Cố định nẹp:

  Đường băng ở 1/3 trên cánh tay và khớp vai băng theo kiểu băng cơ delta.

  Đường băng ở khuỷu theo khiểu băng số 8 kép giống như băng vết thương nếp gấp khuỷu.

  Băng ép cánh tay vào thân người bằng đường băng tròn.

  Treo tay ở tư thế chức năng.

3. Cố định gãy xương cẳng chân bằng nẹp tre/ gỗ

• Chọn nẹp: dùng hai nẹp bằng nhau, dài khoảng 80 cm.
• Đặt nẹp: Nẹp ở mặt trong cẳng chân, từ giữa đùi tới quá gan chân khoảng 1cm. Nẹp ở mặt ngoài cẳng chân, từ giữa đùi tới quá gan chân khoảng 1cm.
• Đệm lót: ở 4 đầu nẹp, 2 lồi cầu xương đùi, chỏm xương mác, 2 mắt cá.
• Cố định nẹp vào chi ở ba vị trí:

  Đường băng ở gối theo kiểu băng số 8 kép (băng vết thương vùng khoeo).

  Đường băng ở cổ - bàn chân theo kiểu băng số 8 (băng vết thương mu chân).

  Đường băng giữa đùi cố định đầu trên hai nẹp vào đùi bằng đường băng tròn.

  Cố định 2 chân vào nhau bằng các vòng băng tròn quanh cả 2 cổ chân.

4. Cố định gãy xương đùi bằng nẹp tre/ gỗ

• Chọn nẹp: dùng 3 nẹp kích thước dài kho 80 cm, 100 cm và 120 cm.
• Đặt nẹp: Đặt nẹp dài 100 cm ở mặt sau, từ ngang mào chậu đến quá gót chân khoảng 1cm; tiếp theo đặt nẹp 120 cm ở mặt ngoài, từ hố nách đến quá gan chân khoảng 1cm; cuối cùng đặt nẹp 80 cm ở mặt trong, từ nếp bẹn đến quá gan chân khoảng 1cm.
• Đệm lót: ở 4 đầu nẹp, 2 mấu chuyển lớn, 2 lồi cầu, chỏm xương mác, 2 mắt cá.
• Cố định nẹp vào chi bằng các đường băng theo thứ tự như sau:

  Đường băng ở gối theo kiểu băng số 8 kép (băng vết thương vùng khoeo).

  Đường băng ở sát nếp bẹn theo kiểu băng vòng tròn.

  Đường băng ở cổ - bàn chân băng kiểu băng số 8 (băng vết thương mu chân).

  Đường băng ngang qua hai gai chậu trước trên băng theo kiểu băng vòng tròn.

  Đường băng ngang ngực băng vòng tròn.

  Cố định 2 chân vào nhau bằng các vòng băng tròn quanh 2 gối và 2 cổ chân.

5. Cố định tạm thời gẫy xương đòn bằng băng cuộn

Dùng băng cuộn để cố định xương đòn gãy theo kiểu băng số tám.

6. Cố định tạm thời gẫy xương sườn

Áp dụng đường băng vết thương ngực hở để cố định (có thể cố định bằng băng dính to bản).

7. Cố định tạm thời vỡ xương hàm dưới

Áp dụng đường băng vết thương cằm.

8. Giới thiệu kỹ thuật cố định gãy xương bằng loại nẹp khác

• Cố định gãy xương bằng nẹp crammer;
• Cố định gãy xương bằng nẹp orbe;
• Cố định gãy xương bằng nẹp thông minh;

GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT MẪU

1. Cố định gãy xương cẳng tay bằng nẹp tre/ gỗ

2. Cố định gãy xương cánh tay bằng nẹp tre/ gỗ

3. Cố định gãy xương cẳng chân bằng nẹp tre/ gỗ

4. Cố định gãy xương đùi bằng nẹp tre/ gỗ

5. Cố định tạm thời gẫy xương đòn bằng băng cuộn

6. Cố định tạm thời gẫy xương sườn

7. Cố định tạm thời vỡ xương hàm dưới

8. Giới thiệu kỹ thuật cố định gãy xương bằng loại nẹp khác

TỔ CHỨC RÈN LUYỆN

• Phân nhóm, phân vai

  Phân nhóm: 03 học viên vào một nhóm để rèn luyện.

  Phân vai: 01 học viên đóng vai người bị thương, 01 học viên đóng vai người cấp cứu, 01 học viên sử dụng bảng kiểm.

• Hướng dẫn sử dụng bảng kiểm

  Bảng kiểm gồm 3 cột, cột thứ nhất là cột thứ tự, cột thứ 2 là cột nội dung, cột thứ 3 là cột thực hiện.

  Lần 1. Người cầm bảng kiểm tiến hành đọc thứ tự các bước ở bảng kiểm cho người cấp cứu thực hiện.

  Lần 2. Người người cấp cứu tự thực hiện kỹ thuật, người cầm bảng kiểm đối chiếu với các bước thực hiện kỹ thật (đánh dấu “X” vào bước thực hiện, để trống nếu không thực hiện).

• Tiến hành rèn luyện: Với mỗi vết thương giả định, mỗi thành viên trong nhóm lần lượt đảo vai để thực hành rèn luyện kỹ thuật băng vết thương ở các vùng khác nhau.